Organisme:

Malaria is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door malariaparasieten (Plasmodiumparasieten) die na een muggenbeet in het lichaam komen. Malaria (mala aira = 'slechte lucht') is een van de meest bedreigende infectieziekten in de (sub)tropen. Er zijn verschillende typen van malariaparasieten, de meest voorkomende zijn P. falciparum,  P. vivax, P. ovale, P. malariae  en de P.knowlesi.  Malaria tropica (P. falciparum) is de meest voorkomende vorm van malaria en meestal ook de ernstigste.

Elke griep binnen 4 maanden na terugkeer uit een malariarisicogebied kan een beginnende malaria zijn, het is van belang de reis naar de (sub)tropen te melden aan een arts. Een snelle herkenning en behandeling zijn van belang.

Malaria is een ziekte van de subtropen en tropen. In Afrika overheerst P. falciparum, in Midden-Amerika, delen van Zuid-Amerika en het Midden-Oosten P. vivax. In Afrika komt tevens P. ovale voor. De overige malariagebieden (Zuidoost-Azië, Amazonegebied) hebben ongeveer evenveel P. falciparum als P. vivax. P. malariae  komt overal voor, maar weinig frequent. Voor meer informatie zie de LCI richtlijn en de CDC.

Transmissie:

Transmissie vindt plaatst via een beet van een geïnfecteerde vrouwelijke mug van het genus Anopheles. Deze mug is actief tussen zonsondergang en –opgang. De mens en Anophelesmuggen zijn het reservoir voor P. falciparum, P. ovale, P. vivax en P. malariae. In Nederland komt de Anophelesmug erg weinig voor, de kans om in Nederland malaria op te lopen is zeer klein. In Europa komt malaria vrijwel alleen als importziekte voor

Incubatietijd:

De periode die verloopt tussen de beet van een besmettelijke mug en het ontstaan van symptomen bedraagt meestal twaalf tot veertien dagen. Deze kan bij malaria veroorzaakt door P. falciparum soms slechts zeven dagen zijn en bij malaria veroorzaakt door P. malariae oplopen tot enkele weken. P. vivax en P. ovale kunnen weken tot maanden (soms jaren) na infectie een ‘uitgestelde eerste aanval’ veroorzaken (een vorm van de parasiet kan maanden ‘slapend’ in de lever verblijven).
Ook bij P. falciparum kan een verlengde incubatietijd optreden bij personen die chemo-profylaxe toepassen of die onregelmatig antimalariamiddelen slikken.

Medisch beeld:

Malaria veroorzaakt koorts(aanvallen), hoofdpijn, koude rillingen en spierpijn vaak vooraf gegaan door een grieperig gevoel. Vrijwel iedereen kan, in gebieden waar malaria voorkomt, de ziekte krijgen. Een doorgemaakte infectie geeft geen immuniteit. Continue herinfectie of langdurige infectie kan tot een bepaalde graad van verworven immuniteit leiden (deze semi-immuniteit beschermt niet tegen asymptomatische parasitemie). Eenmaal opgebouwde semi-immuniteit gaat snel verloren in een niet-endemisch malariagebied. Semi-immune personen die langer dan één jaar onafgebroken in een gebied zonder malariatransmissie hebben gewoond, dienen dan ook dezelfde voorzorgen in acht te nemen als niet-immunen bij een bezoek aan endemische malariagebieden. Voor meer informatie zie de LCI richtlijn.

Diagnostiek:

Een dikke druppelpreparaat. Andere diagnostische laboratoriummethoden zijn onder andere: quantitative buffy coat (laag van leukocyten en trombocyten die bij centrifugeren van bloed boven de samengepakte erytrocyten verschijnt), fluorescentie of donkerveldmicroscopie en polymerase chain reaction (PCR). Voor meer informatie zie de LCI richtlijn.

Werkgerelateerde diagnostiek

Het reizen naar/verblijven in een endemisch gebied.

Melden beroepsziekten

Er is sprake van een beroepsziekte als een kwetsbare medewerkers besmet wordt door onbeschermd contact tijdens de werkzaamheden en daardoor ziek worden. 

• Bestrijding bij de bron

Het vermijden van reizen naar landen waar malaria voorkomt. Zie hiervoor www.lcr.nl .

• Organisatorische & technische maatregelen

Preventie van malaria is in malariarisicogebieden gericht op controle van de mug (applicatie insecticidenspray) en muggenlarve (leeft in stilstaand water: verwijderen plasjes en poelen; chemicaliën in water, inzet van larvenetende vissen), het vermijden van contact met de mug (gebruik geïmpregneerde muggennetten) en chemoprofylaxe. Voor meer informatie, zie de LCR website.

• Persoonlijke beschermingsmiddelen

• Antimuggenmaatregelen, zoals een klamboe, bij voorkeur geïmpregneerd
• Dragen van huidbedekkende kleding tussen zonsondergang en zonsopgang
• De onbedekte huid insmeren met een muggenwerend middel dat DEET (Diethyltoluamide) bevat.

Meer informatie over muggen-/insectenoverdraagbare infectieziekten kan worden gevonden op de LCR website.

• Therapie & vaccinatie

Er is de komende tijd geen effectief vaccin te verwachten. Malaria kan worden voorkomen door het slikken van malariaprofylaxe; echter door toenemende resistentie is deze bescherming zelden 100%. Voor therapie wordt verwezen naar de LCI en LCR richtlijnen en een klinische internist-infectioloog.

• Risicogroepen (medische kwetsbaren)

• Niet-immune zwangere vrouwen, aangezien malaria hoge aantallen miskramen veroorzaakt en kan leiden tot maternale sterfte;
• Semi-immune zwangere vrouwen in gebieden met hoge transmissie. Malaria kan resulteren in een miskraam en een laag geboortegewicht, in het bijzonder tijdens een eerste en tweede zwangerschap;
• Semi-immune HIV-geïnfecteerde zwangere vrouwen in stabiele transmissie regio’s gedurende alle zwangerschappen. Vrouwen met een malaria infectie van de placenta hebben een hoger risico op het doorgeven van een HIV infectie aan hun kind;
• Personen met HIV/aids;
• Functionele hypo- en asplenie
• Immigranten van endemische gebieden en hun kinderen die wonen in niet-endemische gebieden en terugkeren naar hun thuislanden om familie en vrienden te bezoeken lopen een risico vanwege een afgenomen of afwezige immuniteit.

Moeilijk stukje. Hier kan je van maken: immuungecompromitteerden (mn personen met hypo- asplenie, hiv/aids), zwangere vrouwen en kinderen
Risicoberoepen: werknemers die langere tijd reizen naar/verblijven in malariarisicogebieden (in de (sub)tropen). Ook lopen medewerkers in de zorg risico (via besmet bloed/prikaccident) wanneer zij een malariapatiënt behandelen of verzorgen

• Arbobeleid

Goede voorlichting aan expat/werknemer werkzaam in endemische gebieden/landen t.a.v. voorkómen van muggenbeten en het belang van preventieve maatregelen met toegang tot medische hulp, medicatie, muggenwerende produkten en met goede behuizing. Zie hiervoor www.lcr.nl.
Het is aan te bevelen om werknemers, die voor het werk naar tropische gebieden reizen langs te laten gaan bij een gespecialiseerde arts reizigersadvisering. Tijdens dit consult kan er advies gegeven worden t.a.v. aanvullende vaccinaties, chemoprofylaxe  tegen malaria en andere maatregelen tegen bijvoorbeeld darminfecties of postexpositie maatregelen na onbeschermd contact aan oppervlaktewater.  Daarbij dient de werknemer geïnstrueerd  te worden dat er bij terugkeer in Nederland, afhankelijk van het type chemoprofylaxe,  niet gestopt mag worden met de pillen maar dat deze (afhankelijk van het type medicatie) nog minimaal een week door- gebruikt moeten worden.
Extra aandacht moet uitgaan naar zwangere werknemers (of met zwangerschapswens) en werknemers met onderliggend lijden

• Risico voor derden

Malaria is niet direct van mens-op-mens overdraagbaar. Wel indirect via muggen in endemische gebieden, die besmette mensen hebben geprikt.